Πολλές περιοχές στην Ήπειρο, συνολικής έκτασης δεκάδων χιλιάδων στρεμμάτων, προορίζονται για τη δημιουργία αιολικών πάρκων. Όλες σχεδόν οι κορυφογραμμές των όμορφων βουνών μας πρόκειται να καταληφθούν από γιγάντιες ανεμογεννήτριες με ύψος μέχρι και 180 μέτρα.
Οι εταιρείες Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ), που έχουν «καπαρώσει» από το κράτος τη γη μας για να εγκαταστήσουν τις ανεμογεννήτριές τους, υποστηρίζουν ότι αυτή η θυσία της γης και του περιβάλλοντος θα φέρει στον τόπο μας ανάπτυξη. Όμως, η ανάπτυξη έτσι όπως την εννοούν αφορά τα δικά τους συμφέροντα, εις βάρος του τόπου, και όσο αυτές θα πλουτίζουν, τόσο ο λαός θα φτωχαίνει.
Οι ανεμογεννήτριες, με τη σημερινή τους μορφή και τεχνολογία, άρχισαν να κατασκευάζονται μαζικά πριν περίπου σαράντα χρόνια. Η ακόρεστη ανάγκη για κατανάλωση ενέργειας και η ενεργειακή ανασφάλεια λόγω της οικονομικής ύφεσης και των πετρελαϊκών κρίσεων της δεκαετίας του '70, οδήγησαν στην αναζήτηση εναλλακτικών πηγών ενέργειας. Ο άνεμος, ο ήλιος και τα νερά είναι φυσικές, ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, που ο άνθρωπος από τα αρχαία χρόνια αξιοποίησε για να κινεί πλεούμενα, να αλέθει με ανεμόμυλους ή να αντλεί νερό από πηγάδια. Ας μην ξεχνάμε όμως ότι αυτές οι δραστηριότητες σταματούσαν μόλις έπεφτε ο αέρας.
Η παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος από φυσικές, ανανεώσιμες πηγές, ως ιδέα, είναι εξαιρετικά δελεαστική. Όμως, από μόνη της, αυτή η ιδέα δεν θα μπορούσε να πουλήσει μια τεχνολογία που δεν έχει καταφέρει μέχρι σήμερα να αξιοποιήσει αποτελεσματικά αυτές τις πηγές, καθώς η ενέργεια που παράγεται από τον αέρα και τον ήλιο είναι τυχαία και μεταβλητή (τη νύχτα δεν έχουμε ηλιοφάνεια και ο άνεμος άλλοτε φυσά πολύ και άλλοτε καθόλου). Για να έχουμε ηλεκτροδότηση, πρέπει η παραγωγή να ανταποκρίνεται κάθε στιγμή στη ζήτηση, αλλιώς έχουμε black out (μπλακάουτ), όπως το πρόσφατο μεγάλο μπλακάουτ που είχαμε σε Ισπανία και Πορτογαλία.
Με φόβητρο ένα ζοφερό μέλλον, η «διείσδυση των ΑΠΕ στο όνομα της αειφόρου ανάπτυξης» παρουσιάστηκε ως ο μόνος δρόμος για τη σωτηρία του πλανήτη και έγινε το μότο μιας προπαγάνδας που ενοχοποιεί τους πολίτες για τις ενεργειακές τους επιλογές. Μια παγκόσμια εκστρατεία επηρεασμού της κοινής γνώμης έχει εξαπολυθεί εδώ και τριάντα χρόνια, στην οποία κυριαρχούν εικόνες με χρυσαφένια ηλιοτρόπια και καταπράσινα λιβάδια γύρω από ανεμογεννήτριες. Με αυτές τις ανεμογεννήτριες υπόσχονται να σώσουν τον πλανήτη οι ίδιες «πανίσχυρες» πολυεθνικές που ελέγχουν τις συμβατικές μορφές ενέργειας (πετρέλαιο, κάρβουνο, λιγνίτη, πυρηνικά).
Τι είναι οι ανεμογεννήτριες, ποιο είναι το οικολογικό τους αποτύπωμα, τι επιπτώσεις έχουν στο περιβάλλον, στην υγεία και στην ανάπτυξη του τόπου μας;
Η ανεμογεννήτρια είναι μια μηχανή που μετατρέπει τη δύναμη του ανέμου σε ηλεκτρική ενέργεια.
Όμως η ενέργεια που παράγεται από ανεμογεννήτριες εξαρτάται από το αν και πόσο φυσάει, ενώ τα συστήματα ηλεκτροδότησης λειτουργούν μόνο όταν υπάρχει ισορροπία στην προσφορά και τη ζήτηση, αλλιώς καταρρέουν (black out).
Έτσι, όχι μόνο δεν κλείνουν τα εργοστάσια που καίνε συμβατικά καύσιμα, αλλά συνεχίζουν, υποχρεωτικά, να λειτουργούν προκειμένου να εξασφαλισθεί η παραγωγή συνεχούς και σταθερής ενέργειας, όλο το εικοσιτετράωρο, 365 ημέρες τον χρόνο. Τώρα βέβαια τον λιγνίτη, ο οποίος αποτελεί πλούτο της Ελλάδας, δεν τον καίμε στη χώρα μας, αλλά στη γείτονα Βουλγαρία, λες και έτσι αποφεύγουμε να μολύνουμε την ατμόσφαιρα…
Η ανεμογεννήτρια, ως μηχανή, δεν είναι ανανεώσιμη· αντιθέτως, το «οικολογικό» της αποτύπωμα είναι ιδιαίτερα βαρύ:
Οι βιομηχανίες παραγωγής ανεμογεννητριών είναι ιδιαίτερα ενεργοβόρες. Για την παραγωγή, μεταφορά και εγκατάσταση των ανεμογεννητριών καταναλώνεται ενέργεια από συμβατικά καύσιμα (κάρβουνο, λιγνίτης, πετρέλαιο, πυρηνικά). Νέες μελέτες δείχνουν ότι, στη διάρκεια ζωής μιας ανεμογεννήτριας, η ενέργεια που θα μας παράγει είναι λίγο περισσότερη από αυτή που χρειάστηκε για να κατασκευαστεί, να μεταφερθεί, να εγκατασταθεί και να συνδεθεί στο δίκτυο παροχής.
Οι ανεμογεννήτριες κατασκευάζονται κυρίως από χάλυβα, ενώ σε κάποια εξαρτήματα του κινητήρα χρησιμοποιούνται σπάνιες γαίες, όπως το νεοδύμιο, κατά την εξόρυξη του οποίου παράγονται ραδιενεργά κατάλοιπα.
Μια ανεμογεννήτρια των 3 MW ζυγίζει μέχρι και 400 τόνους. Η εγκατάστασή της απαιτεί ισχυρή θεμελίωση: χρειάζεται να γίνει εκσκαφή περίπου 1.000 τετραγωνικών μέτρων σε βάθος 2–3 μέτρων, ενώ για τη θεμελίωσή της απαιτούνται περίπου 500 κυβικά μέτρα οπλισμένου σκυροδέματος.
Πολλά χιλιόμετρα δρόμων μεγάλου πλάτους χρειάζεται να διανοιχθούν για τη μεταφορά των ανεμογεννητριών σε βουνοκορφές που μετατρέπονται σε νταμάρια, ενώ για τη μεταφορά του ηλεκτρικού ρεύματος απαιτείται η κατασκευή δικτύων υψηλής τάσης πολλών χιλιομέτρων.
Οι επιπτώσεις στο περιβάλλον από την εγκατάσταση αιολικών «πάρκων» είναι σοβαρές και συχνά μη αναστρέψιμες. Τα φυσικά οικοσυστήματα κατακερματίζονται. Η αποψίλωση μεγάλων εκτάσεων από τη φυσική βλάστηση και η τσιμεντοποίησή τους συντελούν στο ξέπλυμα των εδαφών από τα νερά της βροχής, προκαλώντας διάβρωση και επιταχύνοντας την ερημοποίηση.
Τα αιολικά «πάρκα» επηρεάζουν το μικροκλίμα μιας περιοχής, ανεβάζοντας μέχρι και έναν βαθμό τοπικά τη θερμοκρασία, καθώς η περιστροφή των πτερυγίων εμποδίζει τη νυχτερινή δροσιά να καθίσει στο έδαφος. Εμποδίζουν επίσης τοπικά τη βροχόπτωση. Σε βουνά όπου λειτουργούν ανεμογεννήτριες παρατηρείται μείωση της χιονόπτωσης και το χιόνι λιώνει γρηγορότερα.
Τα αιολικά πάρκα όχι μόνο εμποδίζουν τον εμπλουτισμό των υπόγειων υδροφορέων αλλά αποτελούν και κίνδυνο ρύπανσής τους.
Ο μηχανισμός λειτουργίας της ανεμογεννήτριας απαιτεί εκατοντάδες λίτρα διαφόρων λιπαντικών. Κατά τη λειτουργία ή τη συντήρησή της, διαρρέουν λάδια όπως από κάθε άλλο μηχάνημα. Υπάρχουν επίσης καταγγελίες ότι εταιρείες αιολικών, κατά τη συντήρηση των ανεμογεννητριών, απορρίπτουν τα χρησιμοποιημένα μηχανόλαδα στο έδαφος, μέσα στο αιολικό πάρκο.
Άλλα προβλήματα από τη λειτουργία των ανεμογεννητριών:
Τα αιολικά πάρκα γερνούν γρήγορα. Η μικρή και προβληματική απόδοσή τους μειώνεται με τα χρόνια. Όμως το κόστος ανακύκλωσης των παροπλισμένων ανεμογεννητριών είναι δυσθεώρητο και η αποκατάσταση της περιοχής από τους τόνους μπετόν και σίδερο ουσιαστικά ανέφικτη. Άλλωστε, μόνο η εγκατάστασή τους είναι επιδοτούμενη!
Μέσα σε λίγες δεκαετίες, περήφανες άλλοτε βουνοκορφές μετατρέπονται σε θλιβερά νεκροταφεία σκουριασμένων ανεμογεννητριών.
Κάποιες φορές, οι ανεμογεννήτριες σπάνε ή ο μηχανισμός τους παίρνει φωτιά (π.χ. στην Εύβοια). Τεράστια κομμάτια εξαρτημάτων και πτερυγίων εκτινάσσονται σε μεγάλη απόσταση (μέχρι και 500 μέτρα), με κίνδυνο πρόκλησης ατυχημάτων και πυρκαγιάς.
Εκατομμύρια πουλιά και νυχτερίδες σκοτώνονται κάθε χρόνο σε όλο τον κόσμο από πρόσκρουση στα πτερύγια των ανεμογεννητριών. Ανάμεσα στα πτερωτά θύματα συγκαταλέγονται σπάνια και προστατευόμενα είδη.
Οι ανεμογεννήτριες παράγουν θόρυβο χαμηλών συχνοτήτων (υπόηχους) της τάξης των 0,01–20 Hz, που δεν συλλαμβάνει το ανθρώπινο αυτί. Οι υπόηχοι μεταδίδονται σε απόσταση μέχρι και 40 χιλιομέτρων, διαπερνώντας τοίχους και κλειστές πόρτες, με δυσμενείς επιπτώσεις στη σωματική και ψυχική υγεία όσων υπόκεινται σε αυτούς. Μακροχρόνια έκθεση σε υπόηχους προκαλεί αίσθημα κόπωσης, ταχυπαλμίες, προβλήματα στο νευρικό σύστημα κ.ά.
Τα αιολικά πάρκα, με τον θόρυβο και κυρίως με τους υπόηχους που δημιουργούν, αναγκάζουν ζώα και πουλιά να φύγουν από τους τόπους που φωλιάζουν. Σημαντικοί βιότοποι εξαφανίζονται κατ’ αυτόν τον τρόπο.
Η αλλοίωση και η υποβάθμιση του τοπίου έχει επιπτώσεις στον τουρισμό, ακόμα και σε περιοχές που δεν γειτνιάζουν με αιολικά πάρκα. Μια ανεμογεννήτρια διακρίνεται από απόσταση μερικών δεκάδων χιλιομέτρων, καθώς το ύψος της κυμαίνεται από 80 έως και 200 μέτρα.
Σύμφωνα με έκθεση της Διεθνούς Εταιρείας Ακινήτων, σε περιοχές εγκατάστασης αιολικών πάρκων στη Δανία, οι αξίες σπιτιών, οικοπέδων και ιδιαιτέρως των τουριστικών υποδομών παρουσίασαν πτώση μέχρι και 40%.
Εφεύρημα είναι και οι «θέσεις εργασίας». Θέσεις εργασίας δημιουργούνται μόνο στις χώρες όπου κατασκευάζονται οι ανεμογεννήτριες και όχι στις χώρες που εγκαθίστανται. Στην Ελλάδα του ενάμιση εκατομμυρίου ανέργων, μόλις μία θέση εργασίας δημιουργείται για κάθε 2,5 έως και 7,5 εκατομμύρια ευρώ επιδότησης.
Τελικώς, συντελούν οι ανεμογεννήτριες στη μείωση του διοξειδίου του άνθρακα; Εξοικονομούν έστω συμβατικά καύσιμα, όπως υποστηρίζουν οι αιολικές εταιρείες, που είναι οι ίδιες οι οποίες διαχειρίζονται και τα συμβατικά καύσιμα;
Μετρήσεις σε χώρες με μεγάλο ποσοστό εγκατεστημένων ανεμογεννητριών, όπως η Δανία, η Γερμανία, η Ισπανία κ.ά., δεν διαπιστώνουν καμία μείωση του CO₂. Έχει άλλωστε αποδειχθεί ότι, ακόμη κι αν η αιολική ενέργεια καταφέρει, με τον εκσυγχρονισμό της τεχνολογίας της, να φτάσει στο 10% της διείσδυσης στο συνολικό ενεργειακό σύστημα, η συνεισφορά στη μείωση του CO₂ θα είναι ελάχιστη και πολύ ακριβή.
Οι εμπνευστές αυτής της αμετάκλητης καταστροφής του περιβάλλοντος, καθώς και οι διαχειριστές της –τωρινοί και μελλοντικοί– κάποτε θα είναι παρελθόν. Όμως οι πληγές στον τόπο μας θα μείνουν και θα είναι ανεξίτηλες!
Έχουμε χρέος απέναντι στις επόμενες γενιές να μην επιτρέψουμε την αλόγιστη καταστροφή του περιβάλλοντος και να προστατέψουμε τον τόπο μας.
Με εκτίμηση, Κάτσος Φίλιππος
Εκπαιδευτικός, Μηχανολόγος Μηχανικός
MSc Δημόσιας Διοίκησης